به گزارش ، قدما معتقدند که در آفرینش اجسام عنصری خالص یافت نمی‏شود و تمام موجودات، اشیاء و آنچه پانسمان زتوویت دیده می‏شود مخلوط یا ممزوجی از عناصر به نسبت‏های مختلف است.

مزاج عبارت است از حالتی که در اثر واکنش متقابل اجزای ریز مواد به وجود می‏آید. حالت و وضع بدنی هر فرد را مزاج می‏گویند. مزاج برآیند 4 خلط صفرا، سودا، بلغم و دم است که موجب شکل گیری بدن میشود و رفتار خاصی را هم پدید می آورد. هر فردی دارای مزاجی است مربوط به خود که با مزاج‏های دیگر افراد متفاوت است و مزاج هر کسی مربوط به خود اوست.

افراد از نظر شکل، اندام، قد، وزن و بالاخره صورت ظاهری تفاوت دارند همچنین از نظر حالت وضعیت بدنی زتوویت نیز مختلف‏اند. این اختلاف به علت موادی است که بدن آنها را می‏سازد و ورود مواد مختلف به بدن مزاج را بوجود می‏آورد. اگر عضوی نسبت به سایر اعضاء بیشتر کارکند و یا عملی در دستگاه بدن انسان از سایر اعمال بیشتر انجام پذیرد، آن عضو از نظر تشریحی و آن عمل از نظر فیزیولوژی، می‏تواند معرف نوع مزاج شمرده شود.

مزاج عبارت است از وضع فیزیولوژی فعلی و طرز واکنش آن که قابل تغییر نیز می‏باشد به این جهت فقط با علائم فیزیولوژی که آن هم قابل تغییر است شناخته می‏شود. لذا برای شناخت ارزش هرکس و معرفت به احوال و اوضاع او، باید سلولز قبلاً شکل خارجی او که حاکی از سرشت و ساختمان اوست در نظر گرفته شود مثل قد، اندام، شکل، سر و گردن، چاقی و لاغری، سپس مزاج او که به وضع کنونی دلالت دارد ورد توجه قرار گیرد. تغیرات مزاج در طب با رژیم غذایی، بهداشت، کار و مسکن، آب و هوا قابل تغییر است.

حالت‏های مزاج:

گرم:به علت وجود انرژی

سرد:به علت تفرق و ضعف

خشک: بیانگر حالاتی از ماده

تر:به علت جمع شدن مایعات در سلول‏های بدن

به عنوان مثال: اگر متابولیسم غده تیروئید افزایش یابد مزاج فرد را گرم و اگر متابولیسم پایین باشد مزاج فرد سرد و اگر حد واسط باشد مزاج را معتدل گویند. حال اگر دارو و یا غذایی باعث بالا رفتن کار غده تیروئید باشد آن را گرم و اگر باعث پایین آمدن کار تیروئید باشد آن را سرد گویند. اگر مقدار مواد کانی و املاح در مزاجی زیادتر از معمول جمع شده باشد آن را مزاج خشک گویند.

دانشمندان طب سنتی معتقدند مزاج ها بی نهایت هستند اما برای یادگیری اولیه و سهولت در تشخیص اولیه، در یک طبقه بندی ساده، افراد سالم به چهار گروه مزاجی تقسیم میشوند. اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب، هوا و آتش ترکیب شده باشد مزاج معتدل بوجود می آید. اگر یکی بر دیگری برتری داشته باشد مزاج های چهارگانه اصلی یعنی مزاج های سوداوی، بلغمی،دموی و صفرای ایجاد میشود.